دسترسی ها

افرادی که با ورود نا آگاهانه به فضای مجازی خسارات جبران نا پذیری به خود و امنیت جامعه وارد نموده اند، مشخص شد وابستگی به شبکه‌های اجتماعی؛ دگرگونى‏هاى شدید در سبک زندگى به منظور گذراندن زمان بیشترى در شبکه، کاهش کلى فعالیت‏هاى بدنى، بى‏توجهى به سلامت فردى و در نتیجه پرداختن به سرگرمى‏هاى اینترنتى، دور شدن از فعالیت‏هاى مهم زندگى، کمبود خواب و یا تغییر الگوهاى خواب، کاهش معاشرت و در نتیجه از دست دادن دوستان، غفلت از خانواده، بى‏توجهى به مسئولیت‏هاى شغلى و شخصى، افسردگى و انزواى اجتماعى، اختلال‌های جنسی و روابط نابهنجار، ازدواج اینترنتی، طلاق و ازهم‌پاشیدگی خانواده را به گونه چشمگیری در جامعه افزایش داده است. این در حالی است که با توجه به گسترش روزافزون شکاف نسلی در شرایط عدم امکان گفتگو با نسل جدید، نگاه و نگرش منفی در میان والدین به رسانه‌های جدید و شبکه‌های اجتماعی شدت می‌یابد و والدین به واسطه نداشتن سواد رسانه‌ای مدرن، از دنیای نسل جوان دور افتاده‌‌‌اند.

شبکه‌های اجتماعی شیوه تعامل فرزندان با والدین را نیز دگرگون کرده است، از زمان نخستین سال ورود فضای مجازی به کشور تاکنون این شبکه‌ها شاهد تنوع بسیاری بوده‌اند و همچنین مخاطبان متعدد در گروه سنی متفاوت از این تکنولوژی استفاده می‌کنند، یکی از گروه‌هایی که معمولاً علاقه‌مند به استفاده از نرم‌افزارهای جدید تلفن همراه هستند، نوجوانان و جوانان بوده که به دلیل عدم آگاهی نسبت به معایب چنین نرم‌افزارهایی دچار مشکل می‌شوند؛ در واقع اتفاقاتی که در فضای مجازی رخ می‌دهد جبران ناپذیر است.

خانواده در تمام فرهنگ ها کانون شکل گیری هویت فرد است، هیچ فردی جدا از خانواده اش قابل تعریف نیست و خانواده رکن اصلی سازنده ی فرد و شخصیت اوست ، کانون مقدس خانواده بهترین مکان برای تربیت جسم و روان است .خانواده چیزی بیشتر از مجموعه ی افرادی است که در یک فضای فیزیکی و روان شناختی با هم مشارکت دارند.

امروزه، خانواده در اشکال گوناگون دیده می شود که هر کدام یک سیستم اجتماعی -فرهنگی تلقی می شوند، در داخل چنین سیستمی، افراد به وسیله ی حلقه های عاطفی قدرتمند، بادوام و متقابل به یکدیگر گره خورده اند.

ورود به این سیستم سازمان دهی شده از طریق ازدواج یا تولد صورت می گیرد، خانواده پایه ی بنیادین اجتماع، سلول سازنده ی زندگی انسان، خشت بنای جامعه، کانون اصلی حفظ سنت ها، هنجارها و ارزش های اجتماعی است و شالوده ی استوار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی و کانونی برای بروز و ظهور عواطف انسانی و پرورش اجتماعی است.

خانواده واحدی است که بر اساس ازدواج پدید می آید و از آغازپیدایی خود، همچون حریمی امن، زندگی انسان را در بر گرفته و موج تازه ای در درون شبکه ی خویشاوندی ایجاد می کند که شمار زیادتری از خویشاوندان را نیز به هم پیوند می دهد.

انسان در خانواده، فرایند جامعه پذیری را می آموزد که مجموعه ای از بایدها و نبایدها است و بالاخره نقش هایی را در روابطش با دیگران یاد می گیرد، آنچه در خانواده از اهمیت برخوردار است، توجه به ارزش ها به ویژه ارزش های خانوادگی و اجتماعی است.

ارزش های اجتماعی از اساسی ترین عناصر نظام اجتماعی هستند که از طریق آنها می توان جامعه را کنترل کرد و به سوی زوال یا تعالی سوق داد،بنابراین، خانواده ها باید عواملی را که موجب پیدایش، شکل گیری و تقویت ارزش ها و ارتباطات خانواده و جامعه می شوند، بشناسند.

مفهوم خانواده در کشور ما از معنایی وسیع تر برخوردار است، زیرا صمیمیتی که در خانواده ی ایرانی حاکم است در خانواده های بسیاری از کشورها از جمله غرب دیده نمی شود، امروزه، شیوه های ضربه زدن به فرهنگ و هویت ملی یک کشور تغییر یافته و دشمنان سعی می کنند از طریق جنگ نرم افزاری به فروپاشی بنیان خانواده و آرا و عقاید جوانان آن مرز و بوم نایل آیند.

در دنیای ماشینی و شهری امروز که والدین فرصت چندانی برای صرف وقت با فرزندانشان ندارند و از طرف دیگر تک فرزندی بودن خانواده ها، والدین ساده ترین راه را برای سرگرم نمودن فرزندانشان انتخاب می نمایند؛ بدین صورت که ابزارهایی همچون تلفن همراه، لپ تاپ،رایانه ی شخصی و اینترنت را در اختیار فرزند انشان قرار می دهند تا او در اتاق خود به کار با آنها مشغول شود؛ حال آن که فرزند تنها از نظر فیزیکی در محیط امن خانه به سر می برد، ولی در عمل از طریق این وسایل به ویژه اینترنت به دنیایی به مراتب بزرگ تر از محیط پیرامونش قدم می نهد و با چیزهایی مواجه می شود که بسیاری از پدران و مادران از وجود آنها آگاه نیستند.

گسترش فناوری های نوین در عرصه ی الکترونیک و رایانه در چند دهه ی گذشته، موجب پدیدار شدن انواع و اقسام لوازم و برنامه های الکترونیکی و رایانه ای از جمله اینترنت، تلفن همراه، ماهواره و بازی های رایانه ای در جهان شده است.

انکارناپذیر است که این تحولات و پیشرفت ها زندگی بشر را چندین برابر آسان تر نموده است، اما در آن سوی سکه نمی توان از آسیب های ناشی از این فناوری های نوین غافل ماند. به طور کلی، گسترش اینترنت در جامعه موجب بروز فرصت هایی جهت افزایش آگاهی افراد و حتی ایجاد اشتغال برای برخی از افراد شده است، ولی تهدیداتی نیز به همراه دارد.

با وجود اینترنت، علاوه بر وجود دنیای واقعی و الگوهای ارتباط سنتی در آن، فضاهای مجازی نیز ایجاد شده اند که نحوه ی تولید، انتقال و مصرف اطلاعات در آنها دیگر به شیوه ی سنتی صورت نمی پذیرد و این الگوها، کاملا دگرگون شده اند.

گسترش فضاهای مجازی مانند سایر انواع دیگر تحولات و پیشرفت ها، پیامدها و آثار مثبت و منفی گوناگونی را در جامعه و زندگی کاربران این گونه فضاها ایجاد کرده است ، مثبت ترین پیامد آن را می توان تسهیل و تسریع ارتباطات و تبادل اطلاعات دانست،منفی ترین پیامد آن را می توان به خطر افتادن حریم خصوصی افراد،منزوی شدن آنها و از هم پاشیدگی بنیان خانواده معرفی نمود.

اصلی ترین علتی که می توان برای بروز این پیامدهای منفی بیان داشت، این است که در فضای مجازی افراد نمی توانند به شناخت صحیح و کافی از هم دست یابند،مدتی است که موضوعی با عنوان آسیب های نوپدید به ویژه آسیب های ناشی از اینترنت، تلفن همراه، ماهواره و بازی های رایانه ای از سوی مسئولان و کارشناسان ذیربط مطرح شده است و بر لزوم برنامه ریزی و سیاست گذاری در حوزه ی پیشگیری از این آسیب ها تأکید می شود.

آسیب های نو پدید در کشور به دلیل توسعه ی فناوری ها رو به گسترش هستند و در بسیاری از کشورها با در نظر گرفتن افزایش این فناوری ها برای پیشگیری و مقابله با آسیب های نوپدید برنامه ریزی شده است؛ اما در ایران با توجه به سرعت گسترش فناوری ها و توسعه ی اینترنت و فضای مجازی برنامه ریزی و راهکار مؤثری برای مقابله با این گونه آسیب ها تدبیر نشده است و این موجب افزایش دامنه ی این گونه آسیب ها در سراسر کشور شده است.

فضای مجازی می تواند امنیت اجتماعی را مورد تهدید قرار دهد، زیرا اینترنت با وجود این که می تواند به عنوان ابزاری قدرتمند در عرصه ی اطلاع رسانی به کار گرفته شود تا آن جا که گاهی از آن به عنوان انفجار اطلاعات هم نام برده می شود، ولی این فناوری مدرن با تمام فوایدی که دارد، تهدیدها و خطرهایی نیز برای جامعه و بشر داشته است .

نقش مثبت فضای مجازی را در عرصه ی ظهور خلاقیت مورد تأکید قرار داده است، زیرا فناوری دیجیتالی و جامعه ی شبکه ای، افراد را به سوی زندگی ای سوق داده است که در آن می توانند با اتخاذ نقشی فعال و خلاق، به صورت فردی یا جمعی در ساختن چیزی جدید سهیم باشند، در فرایند هم آفرینی شرکت کنند و به خودیابی خویشتن کمک کنند.

کیفیت آزادی بخشی اینترنت، کاربران اینترنتی را دعوت می کند تا به تفکر، تجربه، بازی، فعالیت های گروهی و ارتباط بپردازند، اینترنت همواره محیطی را خلق کرده است که همگان می توانند با تکیه بر توانایی ها و استعدادهای خود دست به ابداع و خلاقیت بزنند، از میان رفتن محدودیت مکان، زمان، نبود کنترل و انتقاد، ناشناس ماندن، امکان خیال پردازی و تنوع گوناگون محیط های اینترنتی فرصت مناسبی را برای بروز خلاقیت فراهم می کند.راهکارهای اجرایی

-آموزش به موقع در خصوص استفاده از فضای مجازی و نرم‌افزار‌های تلفن همراه،آموزش‌های درست و به موقع به مردم در خصوص استفاده از فضای مجازی ارائه شود، گسترش تکنولوژی و افزایش نرم‌افزارها و شبکه‌های اجتماعی یک فرصت بوده اما اگر از آن درست استفاده نکنیم به تهدید تبدیل می‌شود و حریم‌ها شکسته و آسیب‌های فضای مجازی افزایش می‌یابد.

-معمولاً آسیب‌های فضای مجازی و نرم‌افزار‌هایی مانند «تانگو» و «وی‌چت» پنهان بوده و علائم اولیه ندارد چون ویژگی آن سکون است بنابراین همه نهاد‌ها و دستگاه‌ها باید در راستای آموزش این تکنولوژی‌ها اقدام کنند تا با کاهش آسیب رو به رو شویم.

خانواده‌ها در خصوص کنترل و نظارت فرزندان برای استفاده از فضای مجازی نقش موثری دارند که با ارائه اطلاعات و آموزش‌های درست می‌توانند نحوه استفاده از فناوری جدید و نرم‌افزارهای جدید تلفن همراه مانند «تانگو» ، «وایبر»،‌ «وی‌چت» و «اووو» را آموزش دهند. همچنین رسانه‌ها، تشکل‌های غیردولتی و آموزش و پرورش در زمینه آموزش نیز نقش اساسی دارند لذا ما نمی‌توانیم جلوی تولید را بگیریم بلکه باید استفاده درست از این نرم‌افزارها را آموزش دهیم.

-برگزاری جلسات آموزشی از سوی مصادر امور فرهنگی در شهرستان ها به منظور آشنا نمودن و اطلاع رسانی به والدین در مورد فناوری های جدید به ویژه اینترنت، نرم‌افزار‌هایی جدید از جمله (وایبر ، تانگوم ، واتساپ ، لاین ) و شبکه های اجتماعی مجازی.

-برگزاری کلاس های آموزشی در مدارس جهت آگاهی دادن به نوجوانان و جوانان در مورد مزایا و معایب فناوری های جدید و نحوه ی استفاده ی صحیح از آنها.

-تقویت هویت فرهنگی کشور ، نرم افزار «وی‌چت» و «تانگو» و غیره.... رایگان است که این امر خود ابهامی به دنبال دارد، گفت: برخی از افراد در نرم‌افزارهای تلفن همراه حریم خصوصی را از بین می‌برند، چراکه افراد عکس‌ها و مسائل خصوصی خود را در «وی‌چت» و «تانگو» وغیره... به اشتراک می‌گذارند که این خود عوارض فرهنگی و اجتماعی منفی به دنبال دارد.

باید چنین شبکه‌هایی مدیریت شود و همچنین هویت فرهنگی کشور خود را تقویت کنیم تا در استفاده از تکنولوژی‌ها، گامی مثبت برداشته و عوارض آن را بشناسیم؛‌ باید قواعدی که برای استفاده از این نرم افزارها تعیین کنیم در عمل ایجاد شود چرا که استفاده و ورود به فضای مجازی نیاز به آموزش‌های درست و به موقع دارد.

-غالب مدیران سایت‌ها و گردانندگان فضای مجازی از کشورهای غربی هستند، از آن‌جا که غالب مدیران سایت‌ها و گردانندگان فضای مجازی از کشورهای غربی هستند به تبع آن نوع سیاست‌گذاری در این فضا صورت می‌گیرد و به همین دلیل در بسیاری از موارد این سیاست‌ها با مبانی دینی و اهداف کشورمان هم‌خوانی نداشته و در برخی مواقع حتی در تقابل و تضاد نیز است،حضور بدون اندیشه و آگاهی و بیش ‌از حد نیاز و ضرورت در این فضا ناخواسته و به طور غیر مستقیم تأثیرگذاری منفی را بر کاربران خواهد گذاشت.

-وضع قوانین سختگیرانه تر جهت برخورد با مجرمان جرایم اینترنتی و اجرایی نمودن این قوانین.

-آگاهی و هوشیاری بیشتر پلیس سایبری در مورد انواع جدید جرایم رایانه ای و اقدام در جهت نا کارآمد کردن دسیسه های دشمنان در این زمینه.

-پخش آگهی های آموزنده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رادیو و تلویزیون در جهت افزایش آگاهی خانواده ها در خصوص خطرات ناشی از اینترنت.

-گذراندن اوقات بیشتری با فرزندان در فضای بیرون از خانه به طوری که فرزندان از نظر عاطفی، احساس خلا نکنند و جهت جبران این کمبود به فضای مجازی پناه نبرند.

-پخش برنامه های کوتاه آموزشی درباره ی مزایا و معایب اینترنت از زبان ورزشکاران و هنرمندان محبوبی که عموما جوانان آنها را الگوی خود قرار می دهند.

-طراحی بازی های رایانه ای به گونه ای که در آنها انواع خطرات موجود در فضای مجازی و راهکارهایی جهت آشنایی و مقابله با آنها تعبیه شده است.

-طراحی و تدوین بخشی در کتاب های درسی در ارتباط با آشنایی دانش آموزان با فناوری های جدید، اینترنت و خطرات بالقوه ی آنها.

-ساخت و پخش فیلم ها و سریال هایی با موضوع« پیامدهای نرم افزارهای جدید موبایل و استفاده از فضای مجازی »مزایا و معایب آن.

-استفاده از آموزه های دینی از جمله امر به معروف و نهی از منکر به عنوان نوعی کنترل اجتماعی توسط هر شخص.

-هنجارسازی های مثبت و ترویج فرهنگ استفاده از اینترنت و فضای مجازی.

در مجموع، لازم است تا همه ی افراد جامعه به ویژه کارشناسان، معلمان، والدین و از همه مهم تر نوجوانان و جوانان دست به دست هم دهند تا از بروز چنین حوادث تلخ و ناگواری در کشور جلوگیری شود.